Ποια είναι τα αίτια του φασισμού;
Η πιο εύκολη ίσως απάντηση, ή έστω αυτή που έρχεται αρχικά στο μυαλό, είναι η οικονομική κρίση.
Σύμφωνα όμως με τον Ρόμπερτ Ο. Πάξτον (επίτιμος καθηγητής στο τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια), η κρίση, που είναι οικονομική αλλά και υπαρξιακή, είναι μόνο ένας από τους παράγοντες που οδηγούν σε φασιστικά φαινόμενα. Πράγματι, τα φασιστικά φαινόμενα ανθούν σε περιόδους κρίσης όπου αυξάνεται ο φόβος ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας και ευημερία (οικονομική κρίση) και δεν αντιμετωπίζουν αποφασιστικά το μεταναστευτικό φαινόμενο, από το οποίο πολλές δυτικές χώρες νιώθουν ότι απειλείται ο πολιτισμός τους (υπαρξιακή κρίση).
«Εχουµε οικονοµική ανασφάλεια, πολίτες απογοητευµένους από τη δηµοκρατία, ξενοφοβία και γενικά πολλά από τα συµπτώµατα που γνώρισε η Ευρώπη τα πρώτα χρόνια µετά τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο και µετά την οικονοµική κρίση του 1929 και που µε τη σειρά τους προλείαναν το έδαφος για την εµφάνιση των φασιστικών καθεστώτων σε Ιταλία και Γερµανία». (Ρ.Ο. Πάξτον, Το Βήμα)
Σύμφωνα με τον κ. Πάξτον προυπόθεση είναι η απαίτηση για εγκαθίδρυση δικτατορικών καθεστώτων ή συνταγματικών αλλαγών, μια ικανή ηγετική μορφή (Μουσολίνι, Χίτλερ) με βλέψεις για την κατάληψη της εξουσίας, «δαιμονοποίηση των εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών, παραμερισμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων στη μάχη κατά των εχθρών, βίαιες πιέσεις για υποταγή, εμπλοκή με επιθετικούς πολέμους».(Ρ.Ο.Πάξτον, Ελευθεροτυπία)
Ο Κώστας Δουζίνας (καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Birkbeck, University of London) σημειώνει ότι η πληθώρα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε ερμηνεύονται σαν να έχουν μια κοινή αιτία, έναν «άλλον», αδύναμο και ευάλωτο, που είναι υπεύθυνος για όλα μας τα δεινά. (Κ. Δουζίνας, enfo.gr)
Μια άλλη διαφορετική προσέγγιση είναι αυτή που διατυπώνει ο Βίλχελμ Ράιχ (ψυχαναλυτής), ο οποίος υποστηρίζει ότι οι βαθύτερες ρίζες του φασισμού πρέπει να αναζητηθούν στο θεσμό της πατριαρχικής οικογένειας. Σύμφωνα με τον Ράιχ από ψυχαναλύσεις ατόμων διαφορετικής ηλικίας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια των πρώτων πέντε χρόνων της ζωής θεμελιώνονται οι ψυχολογικές βάσεις που θα οδηγήσουν στη στήριξη και αναπαραγωγή της κοινωνικής δομής. Συγκεκριμένα η ηθική αναχαίτιση της έμφυτης ερωτικής ορμής του παιδιού κάνει το παιδί υπάκουο, καλό και προσαρμοσμένο. έτσι παραλύονται οι επαναστατικές δυνάμεις του ανθρώπου και κάθε παρόρμηση. Έτσι το παιδί μεγαλώνει στο αυταρχικό μικροκράτος της οικογένειας και παράγονται υποταγμένοι άνθρωποι. Ο ηγέτης από την άλλη ενσαρκώνει το ρόλο του παντογνώστη πατέρα που μπορεί να καταφέρει τα πάντα. (Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλοί οπαδοί του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος της Γερμανίας, όταν γινόταν λόγος για το ανεφάρμοστο του οικονομικού του προγράμματος, έδιναν την απάντηση: «ο Χίτλερ τα ξέρει αυτά καλύτερα από τον καθένα, θα τα καταφέρει οπωσδήποτε!). Τέλος, ενώ τα αισθήματα εξάρτησης και υποταγής μεταβιβάζονται στον ηγέτη, τα αισθήματα μίσους προβάλλονται έξω από την ομάδα σε όσους δεν ανήκουν σε αυτή.(Β.Ράιχ, FalseFaith)
*Το βιβλίο «Η Μαζική Ψυχολογία του Φασισμού» του Βίλχελμ Ράιχ υπάρχει και online εδώ: http://giatinkinonikiaristera.blogspot.gr/2012/01/blog-post_13.html
Πηγές:
Το Βήμα: http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=436275
enfo.gr: http://www.enfo.gr/ar1272
Enet.gr Ελευθεροτυπία: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=216333
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου